79 Žarko PAIĆ FILOZOFIJA I FILM prekretni autor drukčijega načina uvida u bit filma od glavne struje uspostavljene u okviru tzv. filmskih studija (film studies). Čini se da je za ovu prosudbu nužno pokazati razloge koji bi trebali govoriti protiv, a ne za Kracauera. Naime, njegovo stajalište o filmu uobičajeno pripada u okružje tzv. teorije realizma koja se 1940-ih i 1950-ih godina profilirala ponajprije zbog velikog utjecaja francuskoga teoretičara André Bazina. Filmsko mišljenje s Bazinom je otvorilo put u okrilje pojmovno-kategorijalne sveze ontologije i zbilje u situaciji kad 1960-ih godina talijanski i francuski film u Europi podaruju nova značenja kroz propitivanje granica neorealizma i novoga vala. U znamenitome časopisu Cahier du Cinéma tih se godina kritičko bavljenje filmom učestalo poziva na nove teorijske dosege psihoanalize Lacana, semiologije Barthesa i dekonstrukcije Derride. Sve, dakle, kao da je usmjereno protiv bilo kakvog realizma, pa makar kao u Kracauerovu slučaju on bio iznimno složen pojam koji ima više dodira s tragovima židovske eshatologije i mesijanstva u sprezi s kritičkom teorijom društva Frankfurtske škole s Adornom na čelu od oživljavanja mahom vulgarnih realističkih ontologija. Štoviše, Kracauerovo je mišljenje o statusu umjetnosti u masovnome društvu modernosti, koje je razvio 1920-ih godina u tzv. Weimarskim esejima, u neposrednoj blizini s mišljenjem Waltera Benjamina o fotografiji i filmu.1 Pritom valja istaknuti da je današnji interes za Kracauerovim postavkama o filmu najprije rezultat onoga što je objelodanjeno u dva sveska Deleuzeova Filma. Posrijedi je njegova grosso modo postavka o ne-reprezentacijskome modelu mišljenja s kojim suvremeni film savršeno korespondira, pa je posve razumljivo zašto između Deleuzea i Kracauera može biti sinestetičkih momenata živog dijaloga mišljenja, utoliko više što je Kracauer, kako u svojoj ranoj fazi 1920-ih godina i kasnoj fazi koju dokumentira Teorija filma 1960-ih godina, zagovarao pristup blizak eksperimentalnome filmu. U tom je smislu u pravu Miriam Bratu Hansen, autorica Uvoda u novo izdanje njegove Teorije filma, kad kaže da je... „Kracauer nedvojbeno jedan od glavnih teoretičara nenarativnih aspekata filma, tradicije koja se kreće od fenomenologijskih i fiziognomijskih pristupa 1920-ih godina u teoriji filma, te se često povezuje s umjetničkom avangardom i eksperimentalnom filmskom praksom, pa sve do novijih i sustavnijih studija kao što su one Gillesa Deleuzea i Toma Gunninga. Ipak, bilo bi pogrešno proglasiti Kracauerovu poziciju anti-narativnom; bolje bi ju bilo nazvati anti-klasičnom.“2 1 Vidi o tome: Miriam Hansen,„Decentric Perspectives: Kracauer’s Early Writings on Film and Mass Culture“, New German Critique, br. 5, proljeće 1975, str. 47-76. 2 Miriam Bratu Hansen,„Introduction“, u: Siegfried Kracauer, Theory of Film: The Redemption of Physical Reality, Princeton University Press, Princeton – New Jersey, 1997., str. xxxii.
RkJQdWJsaXNoZXIy Mjc2NzM=